Elk jaar berekent het Global Footprint Network de "Earth Overshoot Day": de dag waarop de menselijke consumptie van natuurlijke hulpbronnen de capaciteit van wat de aarde in één jaar tijd kan produceren overschrijdt. Deze datum symboliseert zo de uitputting van het 'natuurlijk budget' dat we jaarlijks beschikbaar hebben: we stoten meer koolstofdioxide uit dan onze bossen en onze oceanen kunnen absorberen, we halen meer vis uit de zee en kappen meer bomen dan er jaarlijks kunnen bijgroeien, we zetten ook meer natuur om in beton of landbouwgrond.
Vroeger was de natuur steeds in staat zich te herstellen en de menselijke consumptie te compenseren. Sinds het begin van de jaren '70 van de vorige eeuw werd een kritische drempel overschreden. Sindsdien overtreft de consumptie wat de aarde jaarlijks kan produceren en stoten we meer CO2 uit dan diezelfde aarde kan absorberen. De mensheid leeft dus boven zijn stand en de klimaatverandering is daar het meest dramatische voorbeeld van. Bovendien vormt de uitstoot van broeikasgassen het grootste aandeel in de ecologische voetafdruk: nu reeds 60%.
Koen Stuyck, WWF-België: “Als we de historische uitkomst van de klimaattop in Parijs ernstig willen nemen, dan moet onze CO2-uitstoot volledig verdwijnen tegen 2050. Dat vraagt een nieuwe manier van leven op onze planeet. Het goede nieuws is dat het mogelijk is met de huidige technologie. Nieuwe sectoren zoals hernieuwbare energie krijgen een boost, terwijl grote risico’s en kosten die de klimaatverandering met zich brengt beperkt blijven. Chaos of stabiliteit is dus een keuze.”
We hebben 1,7 aardes nodig om aan de huidige consumptietrends van de groeiende wereldbevolking tegemoet te komen. En als we op dezelfde manier verder doen zullen dat, voor de helft van deze eeuw, twee planeten zijn. De gevolgen van deze ecologische overbesteding worden duidelijk over ter wereld: ontbossing, droogtes, verwoestijning en erosie, zoetwatertekorten, verlies van biodiversiteit en de ophoping van broeikasgassen in de atmosfeer en de oceanen.
Vandaag leeft meer dan 80% van de wereldbevolking in landen die meer verbruiken dan dat ze zelf kunnen produceren. We noemen deze landen 'ecologische schuldenaren'. Deze landen verbruiken naast hun eigen natuurlijke hulpbronnen vooral deze van andere landen. Om aan de behoeften van de Japanners te voldoen
is er 7 maal de oppervlakte van Japan nodig. De Italianen consumeren het equivalent van 4,3 Italië ‘s, de Egyptenaren 3,9 maal Egypte. Wij Belgen hebben niet minder dan 6,3 maal de oppervlakte van België nodig.
Dat hoge cijfer is een gevolg van een grote CO2-uitstoot, een overdaad aan verharde wegen en bebouwing en een hoge voetafdruk voor landbouwgewassen (waaronder zowel voedselgewassen, diervoeder als textiel). Daartegenover beschikt België slechts over een kleine biocapaciteit om al die grondstoffen zelf te produceren of het afval en de CO2 te verwerken. Op de onderstaande grafiek is dat duidelijk te zien.
We kunnen niet op deze manier onze ecologische schuld blijven opdrijven. Vandaag is 60% van de menselijke ecologische voetafdruk te wijten aan de emissies van broeikasgassen, geproduceerd door de mens. Op de onderstaande grafiek uit het laatste Living Planet rapport van WWF, van 2016, is duidelijk te zien hoe koolstof het overgrote deel uitmaakt (het grijze gedeelte in de grafiek), en is bovendien ook te zien dat het sterk gestegen is ten opzichte van de andere componenten.
Er zijn vele oplossingen voorhanden om het probleem aan te pakken: massaal overstappen naar hernieuwbare energie, verminderen van de consumptie, kiezen voor een vleesarm dieet, overstappen naar een circulaire economie op basis van recyclage en hergebruik, herdenken van het leven in de stad, groene mobiliteit stimuleren en groene gewoontes fiscaal belonen
Door de voedselverspilling met 50% terug te dringen, kan de datum met 11 dagen teruggedrongen worden. Ook het stoppen van ontbossing voor conversie in landbouwgebied heeft een groot potentieel: 17,2 dagen. Het halveren van de CO2-uitstoot kan de datum met maar liefst 89 dagen naar voor jagen. Voor de eerste keer heeft Global Footprint Network (GFN) ook de positieve effecten berekent van familieplanning en beter onderwijs voor meisjes: tegen 2050 kan dit de datum met 12,6 dagen terugduwen en 120 ton CO2 uitsparen.
Ook in eigen land is er nog veel werk om de uitstoot te verminderen. Zo moet het beleid tegen ontbossing versterkt worden, zowel in eigen land als via onze consumptie in andere landen. En we moeten een strategie uitbouwen ter promotie van plantaardige voeding. Naar 2050 toe hebben we een lange termijn klimaatplan nodig. Op korte termijn vraagt Europa ook dringend een klimaat- en energieplan op te stellen voor 2030.
Meer informatie
- Site van Global Footprint Network over de ‘Earth Overshoot Day’: http://www.overshootday.org/